Қазақ халқының ХІХ ғасыр әдебиетінің ірі өкілі Мұрат Мөңкеұлы ел мен жер тарихын, азаттық рухын жырға қосқан. «Үш қиян» дастаны -ақынның ірі туындысы. Дастанда қазақ тарихының бес-алты ғасырлық тарихы, арманы айтылады. Мұнда 150-ге жуық жер-су аттары, 300-дей адам есімі қамылған. «Шалгез» жыры діни аңыздар негізінде толғанса, «Топқа түскендегі толғауы» ақынның шалқар шабытпен жырлаған автопортреті секілді баяндалады. Толғаулар кең тынысты, көркем бояулы, тарихи тағылымы зор туындылар ретінде баға жетпес құндылыққа саналады.