Бұл кітаптың жазылуына
Әлкей Марғұланның
Ебіней Бөкетовке жазған
осы хаты себеп болды.
«Ардақты Ебіней! Сансыз сәлем. Қаныш жайында кітап жазу, әрине оңай емес. Бірақ жазу керек. Және оны жай кісі жазғаннан гөрі инженерлік өнерді жүйрік білетін, техника ғылымының иесі жазуы керек. Олай болмаса, көп нәрсенің үстінен өте шығып, негізгі мә-селелер қалып қоюы мүмкін. Сіз үшін Қаныштың ин-женерлік дәурені өте түсінікті, айқын көрініп тұратын болуға тиісті. Оны ешкімнен сұрамайсыз да, тек уақыт тауып еске түсіріп, шетінен кертіп жаза бересіз.
Сізге көмескілеуі – Қаныштың ауылдағы бала кезі. Қандай ортада өсіп, қандай тәрбие алғандығы. Тегінде Қаныш туралы жазу – бүкіл қазақ халқы туралы жазу деген сөз. Мұхтар жазған «Абай» – ақын Абайдың өз басының дәурені ғана емес, барлық қазақ халқының суреті, тіршілік жасауы, күнкөріс-тұрмыс, әлеуметтік, саяси жағдай, барлығы бар. Қаныш туралы да осының барлығын қамту керек деп айтпаймын, бірақ өлшемді түрде орын алуы қажет.
Қаныштың геолог жолдастары, оның аса білімді, мәдениетті елдің өзінде сирек кездесетін жарқын мі-незіне, сыпайылығына, ботадай елбіреп тұруына таң қалатын. Қанышты еске түсірудегі бір жиылыста про-фессор И.И.Бок: «Тағы, надан елден осындай кісі шығуы мүмкін бе?» – деп сұрақ қойды. Ол кісі Қаныш-тың әкесін, қазақ халқын түсінбей, әдебиетте жалпы қалыптасқан сарынмен айтып отыр. Ашық айтқанда, Қаныштың сыпайылығы, көп білуі әкесінен ауысқан қасиет. Қанышпен біз бала күнімізді кемеңгер әкенің бауырында өткізіп, күн сайын олардың ғажайып әңгіме-лерін естіп өстік. Олар қазақ халқының географиясын, тарихи легендасын терең білетін. Есім хан мен Тәуке хан заманынан бергі уақиғалар (XV-XVII) жазулы тұрған кітаптардан кем болмайтын.
Қаныштың әкесі Имантай осы күнгі университет профессорларының көбін оқыта алар еді. Ол кісі өзінің байтақ білімімен Г.Н.Потанинге де көп көмек көрсеткен. Имекеңнен студент күнімде әңгімелескенімді «Жарқын бейне» деген бір әңгімемде айтқанмын. Қаныштың жас күні де айтылған, толығын содан оқисыз.
...Қаныш туралы жазбас бұрын «Жизнь замечатель-ных людей» сериясынан бір тобын оқып алған дұрыс. Олардың ішінен Сізге ең пайдалысы – «Александр Гумбольд». Ол кісінің өмірі, ісі, дүниені қызықтауы Қанышқа өте жақын. Қаныш, Мұхтар, Шоқан туралы жазушылар өте көп, бірақ тереңінен алып дүниені көрсете жазған біреуін көргенім жоқ. Бар үміт – Сізде. Жақсы жазып шығуға тілек білдіремін. Керек мәселе болса сұрап тұрыңыз».
7 сә
Әлкей Марғұланның
Ебіней Бөкетовке жазған
осы хаты себеп болды.
«Ардақты Ебіней! Сансыз сәлем. Қаныш жайында кітап жазу, әрине оңай емес. Бірақ жазу керек. Және оны жай кісі жазғаннан гөрі инженерлік өнерді жүйрік білетін, техника ғылымының иесі жазуы керек. Олай болмаса, көп нәрсенің үстінен өте шығып, негізгі мә-селелер қалып қоюы мүмкін. Сіз үшін Қаныштың ин-женерлік дәурені өте түсінікті, айқын көрініп тұратын болуға тиісті. Оны ешкімнен сұрамайсыз да, тек уақыт тауып еске түсіріп, шетінен кертіп жаза бересіз.
Сізге көмескілеуі – Қаныштың ауылдағы бала кезі. Қандай ортада өсіп, қандай тәрбие алғандығы. Тегінде Қаныш туралы жазу – бүкіл қазақ халқы туралы жазу деген сөз. Мұхтар жазған «Абай» – ақын Абайдың өз басының дәурені ғана емес, барлық қазақ халқының суреті, тіршілік жасауы, күнкөріс-тұрмыс, әлеуметтік, саяси жағдай, барлығы бар. Қаныш туралы да осының барлығын қамту керек деп айтпаймын, бірақ өлшемді түрде орын алуы қажет.
Қаныштың геолог жолдастары, оның аса білімді, мәдениетті елдің өзінде сирек кездесетін жарқын мі-незіне, сыпайылығына, ботадай елбіреп тұруына таң қалатын. Қанышты еске түсірудегі бір жиылыста про-фессор И.И.Бок: «Тағы, надан елден осындай кісі шығуы мүмкін бе?» – деп сұрақ қойды. Ол кісі Қаныш-тың әкесін, қазақ халқын түсінбей, әдебиетте жалпы қалыптасқан сарынмен айтып отыр. Ашық айтқанда, Қаныштың сыпайылығы, көп білуі әкесінен ауысқан қасиет. Қанышпен біз бала күнімізді кемеңгер әкенің бауырында өткізіп, күн сайын олардың ғажайып әңгіме-лерін естіп өстік. Олар қазақ халқының географиясын, тарихи легендасын терең білетін. Есім хан мен Тәуке хан заманынан бергі уақиғалар (XV-XVII) жазулы тұрған кітаптардан кем болмайтын.
Қаныштың әкесі Имантай осы күнгі университет профессорларының көбін оқыта алар еді. Ол кісі өзінің байтақ білімімен Г.Н.Потанинге де көп көмек көрсеткен. Имекеңнен студент күнімде әңгімелескенімді «Жарқын бейне» деген бір әңгімемде айтқанмын. Қаныштың жас күні де айтылған, толығын содан оқисыз.
...Қаныш туралы жазбас бұрын «Жизнь замечатель-ных людей» сериясынан бір тобын оқып алған дұрыс. Олардың ішінен Сізге ең пайдалысы – «Александр Гумбольд». Ол кісінің өмірі, ісі, дүниені қызықтауы Қанышқа өте жақын. Қаныш, Мұхтар, Шоқан туралы жазушылар өте көп, бірақ тереңінен алып дүниені көрсете жазған біреуін көргенім жоқ. Бар үміт – Сізде. Жақсы жазып шығуға тілек білдіремін. Керек мәселе болса сұрап тұрыңыз».
7 сә
